Yukarıdaki üç olay çok sevdiğimiz uçağımızın katilidir.Uçağımız belirli limitler dahilinde uçmak zorundadır.
Uçakların dizaynlarına göre birçok etken uçağın uçuşuna ve uçuş karakteristiğine etki eder.Ancak her uçağın
dizaynına göre havada tutunma sürati vardır.Uçağınızın sürati bu süratin altına düştüğünde uçağınız stall
olur yani kanatlardaki kaldırma kuvveti uçağın ağırlığından az olduğu için uçağınız uçamaz ve düşer.Bu arada
uçağın kontrolünü de kaybedersiniz.Ancak stall sadece uçağın havada kalma süratinin altına inince mi olur ?
HAYIR.Uçakların ANGLE of ATTACK ( Bundan sonra AOA diyeceğiz) denilen bir unsuru vardır.AOA kısaca
kanadın airfoil yapısının uçak düz uçarken yeryüzü ile yaptığı açı diyebiliriz.Açı belirli bir dereceye
kadar olduğunda kanat kaldırma kuvvetine sahiptir.Ancak AOA 'nin maksimum limiti aşıldığında uçağınızın
sürati uçağın havada kalma süratinin üzerinde de olsa uçağınız stall olur.Stall sadece uçağın süratinin düşmesi
ile olan bir şey değildir.Kabaca şöyle açıklayabiliriz.Kanadının altından hava geçerken, hava kanadın şeklini
(airfoilini) takip ettiği noktaya kadar uçak stall olamaz.Hava uçağın airfoil yapısını takip edemediği noktada
hava akışı durur(şekle bakınız), kaldırma kuvveti ortadan kalkar ve uçak stall olup düşer.Dolayısiyle uçak
değişik süratlerde de stall olabilir.
Tüm bunlar uçağın stall AOA sına ulaştığındaki süratine etki eder.
Şimdi uçağı tek başına ele alalım. Ne stall olunan AOA ya tam olarak etki eder ? Çoğunlukla airfoil şekli ve
kanat şeklidir.Siz uçağınızı yaptığınızda airfoil ve kanat şekli sabittir.Dolayısiyle AOA da sabit olur.Bundan
sonra uçağınızın uçuş koşulları ve sizin uçağı nasıl uçurduğunuz uçağınızın stall süratini belirler.
Bir örnek verelim. 40'lık ,5 pound ağırlığında,500 inçkarelik kanat yüzeyine sahip,N-60 airfoil yapısı olan,
aspect ratiosu 6 olan bir trainerin stall hızı 20 milsaat civarıdır. 3 paundluk bir ağırlık eklediğinizde bu
uçağın stall hızı 26 mil olur.Çok kötü gözükmüyor. Ancak eğer 14 mil süratle esen rüzgarda uçağı
indirdiğinizde yer hızı (bizim gördüğümüz hız) 3 pound ağırlık yüzünden ikiye katlanacaktır. Fakat her iki
örnektede AOA 10 derecedir.3 poundluk ağırlığı aldığımızda uçağımızı 60 derecelik bir açı ile yatırarak
döndürelim.Stall hızı 30 mil olacaktır.Fakat hala AOA 10 derece. Ayrıca 5 G'lik bir kuvvetle loop atarsak
stall hızı 46 mil olacaktır. Ayrıca uçağın stall sürati tam gazda iken sahip olduğu süratin biraz altında
olacaktır.
Bütün bunların göre stall olmamak için uçağınızın sürati sizin için çok önemli değildir. Zaten sürati
tahminde edemezsiniz.Bunun yerine uçağınızın hareketlerini gözleyin. Uçağın hareketi (burnu ne kadar
yukarıda) size stalla ne kadar yakın yada uzak olduğunuzu söyleyecektir.
Bu arada kumandadaki diğer etki olan kumanda kolunun hareketine bakalım.(Hareket mesafesi).Dengeli bir
uçakta kolun hareket miktarı (elevatörün hareket miktarı) uçağın uçtuğu AOA yı belirler. Eğer kötü bir
stalla kolun tam geri olmadığı bir durumda giriyorsanız elevatör hareketini kısıtlamalısınız. Çoğu trainer
planı normal uçuş şartlarında stall olmadan uçabileceğiniz elevator hareket mesafesini verir. Ancak bunun
üzerindeki değerler sizin karar vereceğiniz ve uçağınızla ne yapmak istediğinize göre değişen değerlerdir.
Bütün bunların ışığında uçağınızı uçururken ne zaman stall olduğunu yada stalla ne zaman yaklaştığını
gözleyin. Patern yada yarış uçaklarının dışındaki uçaklar genellikle biraz gaz vermekle ve elevatörü biraz
indirmekle stalldan kurtulur.Uçağınız nasıl stalla giriyor,girmeden önce nasıl tepki veriyor ve nasıl bu duruma
düştükten sonra kurtuluyor ? Bütün bunları gözlemleyin. Uçağınızın düşük hızlardaki davranışlarını,
performansını ve uçuş karakteristiğini gözlemleyin. Böylece emniyetli bir pilot olursunuz.
İYİ UÇUŞLAR.
