Ara sıra hepimiz uçağımızın anlaşılmaz ve esrarengiz bir biçimde hareket ettiği ve bunun içinde bizim bir 
kumanda vermediğimizi söyleriz.Özellikle kalkış sırasında motor torku bunu yaptı ben kumanda vermedim yada 
motor torku uçağımı sola çekti bende biraz sağ rudder verdim gibi ifadeler kullanırız.

Bu gerçekte pervanenin etkilerinden dolayıdır. Motor torkundan değil.Temel olarak dört çesit pervane etkisi 
vardır.Bunlar spiral hava akışı (spiral propwash), asimetrik yükleme (p-faktörü), tork ve cayroskobik etkidir.
Kısaca bunları açıklayalım :

Spiral Hava Akışı (spiral propwash) : Pervane önden alıp arkaya gönderdiği havayı tam düz olarak arkaya 
göndermez.Hava akışı arkaya doğru spiral şeklinde dönerek hareket eder.İşte problem bu dönerek ilerleyen 
havanın Fin/ruddera ulaşması ile başlar.Eğer Fin/Rudder (Yön dümeni)  yukarıda olacak şekilde yerleştirilmişse 
dönerek arkaya hareket eden havanın üst kısmı fin/ruddera çarpar (resim-1-) ve uçak sola döner.

(Yaw ekseninde)Kuyruktan tekerli bir model bu etkiye pek tepki vermez.çünki kuruğu aşağıda olduğu için 
fin/rudder hava akışının merkezine yakındır.Dolayısiyle fin/rudderın her iki tarafında eşit kuvvet vardır. 
(resim -2-)

P-Faktörü (asimetrik yükleme) : Daha çok kuyruktan tekerli modellerde görülür.Bunun sebebi şudur : 
Bek tekerli modellerde uçağın burnu havadadır. Dolayısiyle pervane  önden gelen hava akımıile dik değil 
belirli bir açı ile karşılaşır.Ayrıca bu durum yüksek hücum açısı ile uçan her uçakta özellikle kalkış sırasında
görülür.Hava pervaneye dik değilde belirli bir açı ile geldiğinde pervanenin bir pali diğerine göre daha yüksek 
hücum açısı ile döner.Meydana gelen itme kuvveti uçağın uçuş ekseni ile paralel değil ve farklı kuvvettedir.
Buda uçağın dönemsine sebep olur. (Resim -3-) Bu durum genellikle uçağın burnu yukarıda iken olur ve uçak 
sola doğru kendi kendine döner.

Tork : Pervane dönerken hava ile pervane yüzeyinde bir sürtünme buna bağlı olarak da bir direnç (drag) oluşur.
Yani hava pervaneyi tutmak ister. Buda pervanenin dönüş yönünün ters yönünde bir kuvvet oluşturur.
Pervanelerimiz sağa doğru döndüğü için uçağımızın üzerinde sola doğru roll ekseninde uçağı döndürmek isteyen
bir kuvvet oluşur. Dikkat edin biraz önce bahsettiğimiz iki kuvvet yaw eksini üzerinde idi.bu ise roll ekseni üzerinde.
Bu kuvveti nötürlemek için aileronları kullanırız.Ancak bu kuvvet çok fazla değildir.Yerde ise bu kuvveti iniş
takımları dengeler.

Cayroskobik Etki : Hızla dönen pervenenin ağırlığı cayroskop etkisi gösterir ve dönüş ekseninin değişimine
karşı bir direnç oluşturur.Özellikle çok çabuk bir şekilde uçağın uçuş ekseni değişiyorsa bu güç daha kuvvetli olur.
Yere paralel uçan bir uçak birden bire 90 derecelik bir açı ile tırmanmaya kalkarsa büyük bir güç ortaya çıkar.
Bu güç uçağı yaw ekseninde sağa doğru döndürür.İnanması güç değil mi ? Şöyle deneyin. Motorunuzu tam 
gazda çalışırken sol elinizle ön kanattan sağ elinizle gövdenin arka kısmından tutup hızla aşağı ve yukarı 
kaldırın.Uçağınızı sağa doğru çeken bir gücün olduğunu hissedeceksiniz.Uçuş sırasında bu güç stall turn de 
ve flopoverda işinize yarayacaktır.

Yukarıdaki bilgilere göre ne yapmalıyız ? Uçağınızın karekteristiğini öğrenin ve rudder ile düzeltme yapın.
Bir örnek:Piper Cub  kalkış sırasında ground loop atma eğilimi olan bir uçak.İşte neler oluyor açıklayalım:

Gaz verdiniz.modeliniz hızlanmaya başladı.P-faktöründen dolayı sola çekmesini önlemek için sola rudder verdiniz.
Kuyruk hala yerde.Kuyruk tekerleği uçağı yönlendirmek için hala etkili ve düz gitmesi için ruddera biraz daha 
yüklendiniz.Biraz daha hız artınca kuyruk yerden kesildi.Dolayısiyle fin/rudder yükseldi.Kuyruk yerde iken 
fin/rudderın iki yüzeyine spiral hava akışının etkisi yoktu.Ancak kuyruk yükselince fin/rudder yükdeldi ve 
spiral hava akış ekseninden uzaklaştı.Bu yüzden uçak tekrar sola dönmeye başladı ve siz ruddera biraz daha 
yüklendiniz.Uçak biraz daha hızlandı.Fin/ruddera ulaşan hava akışı düzelmeye başladı ve siz hala sağ rudder
kumandası veriyorsunuz. Geçmiş olsun havada değilsiniz.

Uçağın kalkış sırasındaki bu istenmeyen dönüşleri azaltmak için uygulanacak bir metod kalkış sırasında 
kalkış hızına ulaşıncaya kadar kuyruğu aşağıda tutmaktır.Bu kuyruk tekerini sıkıca yere bastırır ve 
kontrolü kolaylaştırır.Bunun için biraz yükseliş kumandası vermek(Çok aşırı değil) harika sonuç verecektir.
Ancak uçak yerden kesildikten sonra birden bire tırmanması engellemek için yükseliş kumandasını  biraz azaltın.

Farzedinki süratiniz düşükken uçağınızı kaldırdınız.Hücum açınız yüksek ve p-faktörünün etkisi
(belki birazda spiral hava akışının etkisi) ile uçağınız sola doğru döndü.Uçağınızı düzeltmek için sağ ailerona
yüklenirseniz büyük hata yaparsınız.Bu durumda RUDDER kullanmak daha doğrudur.Eğer sadece sağ aileronu 
kullanırsanız uçağınız havada takoz gibi olacak ,düzensiz uçacak sonra stall ve düşüş.İnanın ben bunu 
yaşadım.

Uçağın prob etkisinden nasıl etkileneceği uçağınızın tipine göre değişir.Patern tipi uçaklarda bu etki daha 
azdır.Önden motorlu delta kanat bir model yüksek hücum açısı ile uçar ve yüksek kuyruğu vardır.Dolayısiyle 
p-faktörü ve spiral hava akışından daha çok etkilenir.Bu yüzden uçağınızı tanıyın ve düzeltici işlemleri bulun.
Genellikle sağ rudder problemlerinizi çözecektir.Daha iyi ve düzgün uçan bir pilot olacaksınız.Ve inanıyorum ki 
bir yada iki uçağınızı bu sebeplerle kırmayacaksınız.

	İYİ UÇUŞLAR.