PERVANELER

    Pervaneler çeşitli marka,ölçü,şekilde ve farklı malzemelerden yapılabilirler.

    Ağaç fiberglas ve karbon fiber pervaneler iyi performans gösterirler.Naylon pervaneler ucuzdur ancak esnektirler.Bu yüzden titreşim (vibrasyon) ve güç kaybına sebep olurlar.Kesinlikle naylon pervane kullanmanızı tavsiye etmem.

 

DİKKAT

     Pervanelerin, özellikle plastik ve fiberglas destekli pervanelerin kenarları keskin olur.Bu yüzden ellerinizi ve parmaklarınızı koruyun.Pervanenin keskin kenarlarını ince zımpara ile temizleyin.

 

    Pervaneler üzerinde iki numara yazılı olarak gelir.Örneğin 10x6 .Birinci numara pervanenin inç olarak çapını verir.İkinci numara ise pervanenin pitch (adım) değeridir.Yani 6 değeri pervanenin bir 360 derecelik turda ilerlediği mesafenin inç olarak değeridir.Bazı pervanelerde bu değer mm olarak da belirtilir.

    Aşağıdaki resimde görüldüğü gibi pervaneler çeşitli şekil ve tip lerde olabilir.Bazılarının ucu sivri,bazıları dar, bazıları geniş,bazılarının ucu küt vb.Her firma pervanesini dizayn ederken maksimum verim vermesi için dizayn eder.Günümüzdeki modern pervaneler  %80 verimli çalışmaktadırlar.

 

 

    Pervane seçilirken motora göre değil de uçağın uçuş performansına göre seçilmelidir.Örneğin WW I ( World War  I )Birinci Dünya Savaşı modeline hız yarışlarında kullanılan  bir pervane takarsanız uçağın uçuşunu ciddi bir biçimde limitlersiniz.Bu model uçakların gövde sürüklemesi fazla olduğu için pervane etkili olmayacak ve uçak çok yavaş uçacaktır.

 

Pervanelerin Özellikleri

 

a. Pervanenin adım'ı (Pitch):

 

Yüksek adımlı pervane  :

 

1.Hızlı uçuş sağlarlar

2.Yavaş süratlendirirler

3.Yavaş tırmanma sağlarlar

4.İnişte uçağın süratini düşürmek zor olur

 

Düşük adımlı pervaneler:

 

1.Yavaş uçuş sürati

2.Çabuk hızlanma

3.Çabuk tırmanma

4.Tüm motor devirlerinde çok iyi motor devri kontrolü

 

    Bu adımın büyüklüğünü ve küçüklüğünü arabaların viteslerine benzetebiliriz.Düşük adımlı pervane  arabanın düşük vitesi gibidir.Yani araç sürat yapmaz ancak çok çabuk süratlenir ve güçlü bir şekilde çekilir yada rampada güçlü bir şekilde tırmanır.Yüksek adımlı pervane ise arabanın yüksek vitesi gibidir.Yüksek vites de araba hızlı gider ancak hızlanması ve çekiş gücü düşüktür.Rampalarda aracın sürati hızla azalır.

 

b.Pervanenin yapıldığı malzeme:

 

1: Ahşap pervaneler : Ahşap pervaneler hafif olduklarından ve motorun üzerin az yük bindirdiklerinden diğer malzemelerden yapılmış aynı ölçüdeki pervanelere göre daha yüksek devir sağlarlar.Ancak çok kırılgandırlar.Yeni başlayanlar için uygun değildir.Pervanenin ucu piste değdiği anda genelde pervane kırılır.

2: Fiberglass dolgulu naylon pervaneler : Piyasada en çok bulunan ve kullanılan pervanelerdir. Fiyatları uygundur.Ağır ancak sağlamdırlar.Ahşap yada karbon fiber pervanelere göre verimleri daha azdır ve dönerken şekil değiştirebilirler.Ancak yeni başlayanlar için uygundur.

3.Karbon fiber perveneler : Hafif,şekli değişmeyen ve verimleri yüksek olan pervanelerdir.Ancak fiyatları yüksek olduğundan çok kullanılmaz.Genellikle büyük modellerde kullanılır.

4. Naylon pervaneler : Kesinlikle tavsiye etmem.Şekilleri değiştiği için havada daima adımları değişir ve bunun yanında titreşime sebep olurlar.

 

c. Pervanenin şekli :

 

1. Geniş palli pervaneler : Bunlar daha çok düşük devirde dönen motorlar da kullanılır. Özellikle 4 zamanlı motorlarda kullanılırlar.Düşük devirli pervanelerde deyebiliriz. Bu pervaneler palleri daha geniş olduğu için düşük devirlerde daha fazla hava akımı sağlarlar ve motora daha fazla yük    bindirirler.Bu yüzden iki zamanlı motorlar için uygun değillerdir.

 

2.Dar palli pervaneler : Bu pervaneler 2 zamanlı motorlarda kullanılır.Yüksek devirli pervanelerde deyebiliriz.Yüksek devirlerde yüksek hava akımı sağlarlar.

 

    Bunların yanında pervanelerin kesitinin sahip olduğu profilde önemlidir.Ancak bu konu hakkında fazla bilgim yok.Bu profil aynı uçağın kanadındaki profil yapısı gibi farklı olabilmektedir.Üretici firmalar kendi pervanelerinin en verimli çalışabilmesi için kendileri profil yapısını ayarlamışlardır.Birde pervanenin uç kısmının şekli pervane performansına etki etmektedir.Kimisi sivri bitmekte,kimisi açılı bitmekte kimisi de küt bir biçimde olmaktadır.Bütün bunlar pervanenin performansını etkilemektedir.Bu şekil üretici firmanın o pervanenin maksimum verim vermesi için tasarlanmıştır.

 

d. Pervanenin ağırlığı :

 

    Pervanenin ağır olması volan etkisi yapar .Buda rölantide motorun daha düzgün çalışması demektir.Ancak uçağa ve motora extra yük getirmektedir. Ayrıca motor devrinin hızlanıp,azalmasını olumsuz yönde etkiler.

 

PERVANE SEÇİMİ

 

    Model motorları belirli bir yük altında çalışmak için dizayn edilmişlerdir.Bunun için motor/uçak kombinasyonuna göre pervane seçmeliyiz.Ancak eğer seçeceğimiz pervane motora çok az yük getirirse bu motorda devir aşımına sebep olacağından motorun kısa sürede ömrünü doldurmasına sebep olur. Bunu terside eğer pervane motora fazla yük bindiriyorsa bu da motorun aşırı ısınmasına sebep olarak ömrünü kısaltır.Pekala pervaneyi neye göre seçeceğiz.Bunun için dikkat edeceğimiz konu pervanenin motora bindireceği yük ve devirdir.Motor ne çok aşırı yüksüz olarak yüksek devirde nede aşırı yüklü olarak düşük devirde çalışmamalıdır.Üretici firmalar motorları için çeşitli pervane seçenekleri sunmaktadır.Buna göre orta ölçülerde önerilen pervane ile başlanması uygun olacaktır.Pervane ölçüsü belirlenirken basit bir yolla pervane ölçüsünü belirleyebiliriz. Örneğin 46 lık bir motor için üretici firmaların tavsiye ettiği pervane11x6 dır.Eğer biz daha büyük adımlı pervane kullanacaksak pervane çapını arttırdığımız kadar küçültürüz.Yani 11x6 yerine 10x7 9x8 gibi.Eğer pervane çapını arttıracaksak arttığımız inç kadar pervane adımını küçültürüz.Örneğin 11x6 yerine 12x5, 13x4 gibi.Ancak bu bize yüzde yüz garantili bir referans değildir.Başta dediğimiz gibi pervane daha çok motor/uçak kombinasyonuna göre seçilmelidir.Örneğin akrobasi yada hover yapmak istiyoruz.46 bir motorun standardı 11x6 dedik.Bu durumda seçeceğimiz pervane 12,25x3,75 en uygun seçim olacaktır.İkinci örnek süratli uçmak istiyoruz.Bunun için yine 46 lık motora göre 10x7 yada 10x7.5  daha uygun seçim olacaktır.Tecrübelerime dayanarak sport  iki zamanlı motorlar için şu pervane ölçülerini tavsiye edeceğim.

 

    40 lık motor 10x6

    46 lık motor 11x6

    61 lik motor 12x6

    75 lik motor 13x6

    91 lik motor 14x6

 

    Bu limitler içinde kalırsanız başınız ağrımaz.Bu değerler üzerinde uçağınız uçuş performansına göre ufak değişiklikler yapabilirsiniz.Örneğin hızlı uçmak istiyorsanız pervane çapını bir inç küçültüp pervane adımını bir inç arttırın.Düşük süratte yüksek tork istiyorsanız.Pervane çapını bir inç arttırıp pervane adımını bir inç azaltın.Uçağınızın performansına göre de ara değerleri kendiniz belirleyebilirsiniz.

 

PAL SAYISI

 

    Pervaneler bir,iki,üç dört palli olabilirler. Tek palli pervaneler yüksek devirli sürat motorlarında kullanılır.Genellikle tel kontrollü modellerdedir.Ben Türkiye de ve model dükkanlarında böyle bir pervane görmedim.Sadece bir resimde görmüştüm.Sadece bilginiz olsun diye yazıyorum.   

    Modelcilikte genellikle 2 palli pervaneler kullanılır ve en etkili pervaneler bu pervanelerdir. Modellerde kullandığımız pervanelerin çapı gerçek uçaklara göre çok küçük olduğu için 2 den daha fazla palli model pervanelerin pal uçları havayı dağıtır. Bu yüzden çok palli model pervanelerinin iki palli pervanelere göre verimleri daha düşüktür. Bu yüzden iki palli pervane kullanmanızı tavsiye ederim.3 yada 4 palli pervaneler daha çok scale (ölçekli ) modellerde kullanılır. Ayrıca iki yada daha çok motorlu modellerde motorlar arasındaki yada motor ile gövde arasındaki mesafe az olduğu için tercih edilir.Örneğin iki tane 46 lık  motoru olan bir model yaptınız.Motorların gövdeden uzaklığı 10 inç. 11x6 yada 10x7 pervane kullanamazsınız. Bu yüzden 8 yada 7 inçlik çapta, motora aynı yükü verecek 3 yada 4 palli pervane kullanabilirsiniz.

 

PERVANELERİN BALANSI

 

    Pervanelerin balansı çok önemlidir.Yenide olsa pervanenizin balansını kontrol etmelisiniz.Balans kontrolü için bir çok yardımcı alet vardır bunlardan birini alarak kontrol edebilirsiniz.Eğer pervanenizin bir pali diğerine göre daha ağırsa ağır olan tarafın tüm gövdesini gövdenin şeklini bozmayacak şekilde zımparalayarak dengelemeye çalışın.KESİNLİKLE AĞIR OLAN PALİN UÇ KISMINI KISALTARAK DENGELEMEYE ÇALIŞMAYIN.

    Eğer pervaneniz ahşapsa zımparaladığınız yüzeyin üzerinden pervaneyi yakıt ve yağdan koruyan film katmanını kaldırdığınızı unutmayın.Bu zamanla pervanenin yağı emerek daha da dengesinin bozulmasına sebep olur.Bana göre pervanenin ağır palini zımparalayacağınıza hafif olan pali boyamanız daha mantıklı.böylece hem pervanenin şeklini bozmamış hem de koruyucu film tabakasını kaldırmamış olursunuz.

Balansı bozuk pervanelerin verdiği zararları da şöyle sıralayabiliriz.

 

1.Titreşim kısa sürede motor yataklarına zarar verir ve aşınmasını sağlar.

2.Motor gücünü düşürür.

3.Vibrasyon uçak gövdesinde ve üzerindeki parçalarda yorgunluğa yıpranmasına sebep olur.

4.Vidaların ve bağlantı elemanlarının gevşemesine sebep olur. (Eksozunuz yada karbüratörünüz düşer, gaz kolu çıkabilir, servo vidaları gevşeyip yerinden çıkar vb)

5.Depoda yakıtın köpürmesine böylece motorun fakir kalmasına yada durmasına sebep olur

6.Elektronik ekipmana zarar verir.

7.Gevşeyen metal parçalar birbirine sürter.Buda elektronik olarak parazite sebep olarak alıcınızı etkiler.

 

PERVANENİN BAĞLANMASI

 

    Öncelikle pervanenin delik çapı motorun krank mili çapından büyük olmamalı.Eğer çap büyükse bu pervaneyi kullanmayın.Çünkü pervane motora bağlandığında azda olsa eğri olarak bağlanacak böylece pervane dönerken palleri farklı eksende dönecek hem de balans problemine sebep olacaktır.Pervanenin delik çapı pervane motor miline tatlı sıkı geçecek şekilde olmalıdır.

    İkinci olarak pervanenin deliği pervaneye tam 90 derece delinmelidir.Eğer pervanenizin delik çapını büyültmek zorunda kalırsanız bunun için ayaklı bir matkap yada prop reamer (Pervane raybası) kullanın ve deliğin 90 derece delinmesine dikkat edin.Eğer delik açılı delinmişse pervanenizin  palleri farklı eksenlerde dönecektir.Buda performans düşüklüğüne sebep olacaktır.

    Üçüncü olarakta pervanenizi takarken motor tam sıkıştırma zamanında iken takın.Bunun iki  faydası olur.Birincisi motoru elle çalıştırırken çalıştırması kolay olur.İkincisi eğer havada motorunuz durursa inişte pervaneniz yere paralel kalır ve yere sürterek kırılması yada hasarlanmasını engellersiniz.

 

DEĞİŞKEN ADIMLI PERVANELER

 

    Esasında uçuş sırasında pal açısı değişmediği için sabit adımlı pervane sayılabilir.Ancak uçuştan önce pervanenin adımı değiştirilir ve sabitlenir.Tavsiyede etmem. Çünkü pervanelin pallerininde kanadın profili gibi profil yapısı olduğunu söylemiştim.Dolayısı ile pervaneninde bir hücum açısı vardır.Siz pervanenin pal açısını değiştirdiğinizde bu profil sabit kalmasına rağmen hücum açısı değişmektedir. Bu yüzden pervanenin verimi düşer.Zaten çok kullanılan bir pervane değildir. Kazasız kırımsız uçuşlar dileğiyle.